Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621)

Sweelinck werd waarschijnlijk in mei 1562 in Deventer geboren. In 1564 verhuisde de familie naar Amsterdam, alwaar vader Pieter Swibbertszoon organist werd van de Oude Kerk en in functie bleef tot zijn overlijden in 1573. Enkele jaren later, in 1577, werd de jeugdige Jan Pieterszoon benoemd tot opvolger van zijn vader, in welke functie hij werkzaam bleef tot zijn overlijden op 16 oktober 1621. Hij was beroemd tot ver over de landsgrenzen. Vanaf 1605 genoot Sweelinck alom bekendheid als pedagoog. Organisten uit de wijde omtrek kwam naar Amsterdam om bij hem orgel-, klavecimbel- en compositielessen te volgen. Onder zijn leerlingen noemen we hier de broers Andreas en Martin Düben, Peter Hasse, Heinrich Scheidemann, de broers Gottfried en Samuel Scheidt, Paul Siefert en Melchior Schildt.
Sweelinck is voornamelijk bekend geworden om zijn vocale composities. Hij schreef weergaloze bewerkingen over de 150 Psalmen, gepubliceerd tussen 1604 en 1621 in vier boeken. Daarnaast ook een groot aantal werken voor orgel en klavecimbel. Deze werken werden in veel gevallen door zijn leerlingen en studenten meegenomen naar het buitenland en bleven op deze manier bewaard in bibliotheken en archieven verspreid over heel Europa. Ongeveer 20 toccata’s, 25 fantasieën, 15 bewerkingen over Psalmen en geestelijke liederen en 10 bewerkingen over volksliederen en dansen bleven van hem bewaard.

De complete orgel- en klavecimbelwerken, aangegeven met de SwWV-nummers 253-331 werden van 2002 tot 2012 compleet uitgevoerd.
In totaal zijn er 339 werken met een SwWV-nummer. Behalve de genoemde orgel- en klavierwerken zijn andere werken uitgevoerd. Bovendien delen uit SwWV 339 en enkele werken met een betwijfelbare toeschrijving aan Sweelinck.

Jan Pieterszoon Sweelinck
In 2021
: 400 JAAR GELEDEN OVERLEDEN
In 2012 : 450 JAAR GELEDEN GEBOREN

Op 12 oktober 2012 werd in de Petruskerk te Woerden een Sweelinck Manifestatie gehouden. Deze uitvoering, die enkele uren duurde, vormde het slotconcert van een complete uitvoering van alle klavierwerken van Sweelinck in het kader van het “Bach en Mozartfestival Woerden”. Ook alle werken met een betwijfelbare toeschrijving aan Sweelinck werden bij dit project betrokken, zodat hiermee ook muziek van tijdgenoten van Sweelinck ten gehore werd gebracht en aandacht werd gegeven aan de rol van Sweelinck als “leermeester”.

Op 29 mei 2021 was er een interessante lezing over Jan Pieterszoon Sweelinck te volgen op het Youtube-kanaal van de KVOK :
Lezing over Sweelinck

De afgelopen jaren stonden deze werken van Sweelinck op onze programma’s:

2022
18 maart – Engelsche Fortuyn (SwWV 320) – Torenpleinkerk, Vleuten – Ad van Pelt, orgel
20 juli – Onse Vader in Hemelrijck (SwWV 309) – Petruskerk, Woerden – Kees Bruggeman, orgel
23 juli – Toccata in a (SwWV 298); Allein Gott in der Höh sei Ehr (SwWV 299) – Hervormde Kerk, Nieuwkoop – Ad van Pelt, orgel
11 augustus – Psalm 116 (SwWV 313) – Petruskerk, Woerden – Ronald de Jong, orgel
2021
3 september – Psalm 23 (SwWV 310) – Sint Janskerk, Gouda – Ad van Pelt, orgel
11 september – Toccata in C (SwWV 284) – Bethlehmkerk, Hilversum – Marco Goud, orgel
17 september – Onder een linde groen (SwWV 325) – Torenpleinkerk, Vleuten – Ad van Pelt, orgel

SwWV = Sweelinck Werke Verzeichnis

Vocale werken
1-150    : De 150 Psalmen
151-187 : Cantiones Sacrae
188-192 : Geestelijke werken
193-200 : Canons
201-218 : Chansons (1594)
219-245 : Rimes (1612)
246-252 : Wereldlijke werken

Instrumentale werken
253-281 : Fantasia’s
282-298 : Toccata’s
299-316 : Koraalvariaties
317-331 : Lied- en dansvariaties
332-338 : Luitwerken

339 : Compositions Regeln

De complete klavierwerken van Sweelinck, drie gangbare edities, met jaar van uitvoering

Editie 1: Uitgave van de VNM – Gustav Leonhardt
Editie 2: Breitkopf editie – Pieter Dirksen
Editie 3: Bärenreiter editie – Siegbert Rampe

De volgende organisten verleenden medewerking:
Ad van Pelt, Arie Hardijzer, Arie Schüller, Bert ten Hoeve, Christiaan Ingelse, Dirk-Jan Honing, Gerard de Wit, Han Siemons, Henk Verhoef, Herman van Vliet, Hugo Bakker, Jacques van den Dool, Jan Jansen, Jeroen de Haan, Jos Moeke, Kees Bruggeman, Kirsten van Os, Koos Damman, Marco Goud, Marieke Stoel, Marnix van der Ploeg, Matthias Havingha, Nico van der Kooij, Pieter Dirksen, Ronald de Jong, Sander Booij, Warno Ruting en Wilbert den Hertog

SwWVWerk123JaarOrganist
Fantasia’s
253Fantasia C1 – auf die Manier eines EchoI.13II.14P 112012Arie H.
254Fantasia C2 [auf die Manier eines Echo]I.14II.1P 102007Koos
255Fantasia C3 [auf die manier eines Echo]II.15P 132008Pieter
256Fantasia C4 / Fantasia ut sol fa mi
[J. Bull?]
I.33II.2P 242012Ad
257Fantasia C5I.36II.16P 252012Marco
258Fantasia d1 – CromaticaI.1II.3P 12004Jan
Fantasia [J. Bull] – Variante SwWV 258I.1aP 1a2012Ad
259Fantasia d2I.2II.4P 22012Henk
260Fantasia d3 – EchoI.11II.5P 82009Koos
261Fantasia d4 – EchoI.34II.6P 122014Nico
Fantasia. D.P 14
II.1
2012Ad
262Fantasia d5I.37II.17P 182009Ad
263Fantasia F1
– Ut re mi fa sol la [Hexachord]
I.5II.7P 62006Dirk-Jan
264Fantasia F2II.18P 262012Arie S.
265Fantasia F3 – Fantasia mit BindungenI.27II.19P 72012Marco
265bPraeludium Pedaliter [Variante]I.27aII.25P 7a2012Sander
266Fantasia G1I.6II.8P 14
II.2
2012Ad
267Fantasia G2 [2.3.4. vocem]I.9II.9P 152012Han
268Fantasia G3 [als ‘Fuga’ überliefert]I.38II.20P 222009Ad
269Fantasia G4 [2.3.4. vocem] – J. Bull?II.102012Ad
270Fantasia g1 – ContrariaI.3II.11P 32008Pieter
271Fantasia g2I.8II.21P 42010Henk
272Fantasia g3I.10II.12P 52004Ad
273Fantasia a1 [‘B-A-C-H’]I.4II.13P 162008Marieke
274Fantasia a2 – 2.3.4 vocem [anoniem]I.32II.22P 272011Ad
275Fantasia a3 – auf die Manier eines EchoI.12II.23P 92012Hugo
276Fantasia a4 – nur Thema erhalten
[= Fantazia op de Fuga 
van M: Jan Pietersn.
[fecit Dr. Bull 1621 15. Decemb.]
2012Ad
277Ricercare d1I.35II.27P 192012Kees
278Ricercare d2I.39II.28P 202012Koos
279Ricercare d3I.40II.29P 212012Kees
280Ricercare a1I.7II.24P 172006Christiaan
281Capriccio a1I.29II.26P 232012Koos
FantasiaII.1
blz.86
2012Ad
Fantasia DII.1
blz.90
2012Ad
Fantasia DII.1
blz.92
2012Ad
Toccata’s
282Toccata C1 / ToccataI.19I.1T 102006Ad
Toccata in C
/ Fantazie [Variante SwWV 282]
I.19aT 10a2011Koos
Tocata (met één c!)T 10b2012Ad
Praeambulum C
[Kurzfassung SwWV 282]
Anh.1I.2
blz.48
2010Marco
283Toccata C2I.20I.11T 112011Gerard
284Toccata C3 / Toccata 5 toniI.25I.9T 122021Marco
285Toccata d1 [Hassler/Merulo?]I.31I.14T 132008Koos
286Toccata d2 / Toccata primi toniI.15I.5T 12012Arie S.
Toccata de Primo tonoT 1a2012Ad
Fuga decimaT 1b2010Ad
287Toccata d3 / Toccata primi toni
[Scheidt?]
I.16T 152007Ad
288Toccata G1 / TocataI.18I.8T 52012Gerard
Toccata [Variante SwWV 288]I.18a2012Ad
289Toccata G2 / Toccata à 3I.23I.12T 62006Ad
290Toccata G3 / ToccataI.26I.10T 182004Ad
291Toccata G4 / ToccataI.17T 172007Bert
292Toccata g1 / Toccata 2di ToniI.21I.3T 32006Ad
293Toccata g2 / Toccata 2di ToniI.22I.2T 22007Ad
294Toccata g3 / Toccata 2di Toni [Fragment]I.28I.4T 42007Ad
295Toccata g4 / Tocata [J. Hassler?]I.30I.15T 142010Marco
296Toccata a1 / Toccata 9. ToniI.17I.6T 72012Jos
Toccata del Nono tonoT 7a2012Ad
Fuga undecimaT 7b2012Ad
297Toccata a2 / Toccata Noni toni / TocataI.16I.7T 82012Gerard
Praeludium Toccata 
[alternative Fassung]
I.7aT 8a2012Ad
ToccataT 8b2012Ad
Toc[cata]: 4Ti: Ton[i]T 8c2012Wilbert
298Toccata a3 / Toccata à 4 Voc.I.24I.13T 92022Ad
Toccata / Quarti toni Fantasia
[Variante SwWV 298]
I.24aT 9a2012Ad
Toccata a 3T 162010Ad
Fantasia DI.2
blz.44
2012Ad
Fantasia DI.2
blz.46
2012Ad
Geestelijke variatiewerken
299Allein Gott in der Höh sei Ehr (var. 1-4)II.1III.8C 12022Ad
var. 5 en 6 (Andreas Düben)C 12011Jeroen
var. 7 (Martin Düben)C 12011Jeroen
var. 8 en 9 (Martin Düben ?)C 12012Ad
var. 10 en 11 (Peter Hasse)C 12012Ad
var. 12 en 13 (Gottfried Scheidt)C 12012Wilbert
var. 14 (Gottfried Scheidt ?)C 12012Wilbert
 var. 15, 16 en 17 (Anonymus) – –C 12012Arie H.
300Allein zu dir, Herr Jesu ChristII.2III.9C 22011Ad
301Christ qui lux es et diesII.3III.1C 32011Jacques
302Da pacem Domine in diebus nostrisII.4III.2C 42012Gerard
303Erbarm dich mein, o Herre GottII.5III.3C 52012Jos
304Herzlich lieb hab ich dich, o HerrII.14C 132012Marnix
305Ich ruf zu dir, Herr Jesu ChristII.6III.4C 62012Gerard
306Jesus Christus unser HeilandIII.13C 162011Ad
307Nun freut euch, lieben Christen g’meinII.7III.5C 72003Ad
308O God, die du ons Vader bistIII.14C 172009Marco
309Onse Vader in Hemelrijck
/ Vater unser im Himmelreich
II.9C 152022Kees
309aOnse Vader in Hemelrijck
/ Vater unser im Himmelreich
II.15C 142012Ad
310Psalm 23 Mein Hüter und mein HirtIII.15C 182021Ad
311Psalm 36II.10III.11C 82004Kees
312Psalm 60II.16III.16C 192009Ad
313Psalm 116II.11III.12C 92022Ronald
314Psalm 140II.12III.6C 102003Ad
314aDie 10 Gebot GottesIII.10C 10a2010Ad
315Puer nobis nasciturII.8IV.5C 112003Ad
316Wij gelooven in een God alleyne 
/ Wir glauben all an einen Gott
II.13
/2-4
III.7C 122008Pieter
Wereldlijke variatiewerken
317Alemande de chapelleIV.13V 112005Ad
318Almande Gratie / More palatinoIII.7IV.8V 152005Ad
319Balleth del Granduca [Scheidt?]III.1IV.14V 12011Ad
320Engelse Fortuyn
/ Von der Fortuna werd ich getrieben
III.2IV.12V 102022Ad
321Est-ce MarsIII.3IV.1V 22006Ad
322Ick voer al over RijnIII.4IV.2V 32005Kirsten
323Malle SijmenIII.5IV.15V 132015Ad
324Mein junges Leben hat ein EndIII.6IV.3V 42005Ad
325Onder een Linde groen
/ Unter der Linden grune
III.8IV.7V 92021Ad
326Passomeza [Scheidt?]III.13IV.16V 142007Ad
327Pavana HispanicaIII.9IV.10V 6a2002Matthias
Paduana HispaniaV 6b2012Ad
328Paduana Lachrymae
/ Pavana Lachrymae [naar Dowland]
III.10IV.11V 52006Ad
329Pavana Philippi [naar Peter Philips]III.11IV.4V 72012Marnix
330Poolse almande Soll es seinIII.12IV.6V 82012Ad
331Vluchtige nimph
/ Windeken daer het bosch af drilt
IV.9V 162005Koos
Bergamasca –V 122012Ad
Die flichtig Nimphae [Anonymus]IV.22012Sander
Niederländisch liedgen [Anonymus]IV.22012Sander
Ballet [Anonymus]IV.22012Ad
Vroeger aan Sweelinck toegeschreven
Met het nummer in de Dover-editie
Fantasia in C [J. Bull – 2e versie]132012Warno
Ach Gott vom Himmel sieh darein342012Wilbert
Allein zu dir, Herr Jesu Christ362010Marco
Dies sind die heilgen zehn Gebot392012Warno
 Durch Adams Fall ist ganz verderbt –402012Warno
Es ist das Heil uns kommen her422012Warno
Es spricht der Unweisen Mund wohl432012Wilbert
 Herr Christ der einig Gottes Sohn –442012Sander
Nun freut euch, lieben Christen gemein472010Ad
Nun komm der Heiden Heiland492006Herman
 O lux beata trinitas [Scheidemann]502012Warno
Psalm 42 [Speuy]552010Marco
Wie schön leuchtet der MorgensternIII.22012Jos
Wir glauben all an einen Gott (var. 1)II.13
/1
III.2
blz.78
2008Jacques
Wo Gott der Herr nicht bei uns hält572010Ad

Overige werken uitgevoerd tijdens het Bachfestival Woerden

De volgende organisten verleenden medewerking:
Ad van Pelt, Bert ten Hoeve, Kees Bruggeman
Deze musici en zangers:
Dijon Groenleer (gitaar), Jurriaan Grootes (bas), Marjolein de Graaff (sopraan)
Deze koren:
Capella = Capella Augustini o.l.v. Rutger Mauritz
ELC = Ev.-Lutherse Cantorij o.l.v. Jeroen de Haan
WKK = Woerdens Kamerkoor o.l.v. Willem Blonk

SwWVWerkJaarMusici
 Pseaumes de David – SwWV 1-150
– Cinquante Pseaumes de David (1604)
– Livre second des Pseaumes de David (1613)
– Livre troisiève des Psaumes de David (1614)
– Livre quatrième des Pseaumes de David (1621)
  
23Pseaume 23
“Mon Dieu me paist sous sa puissance”
2009ELC
90Pseaume 90 “Tu as esté, Seigneur”2011WKK
96Pseaume 96 “Chantez à Dieu chanson nouvelle”2008ELC
100Pseaume 100 “Vous tous qui la terre habitez”
{intavolatie door Gert Oost}
[Musica Pro Organo II, blz. 23}
 .. ..
Cantiones Sacrae (1619) – SwWV 151-187
158Cantate Domino canticum novum2011ELC
163Hodie Christus natus est2007ELC
170De Profundis clamavi ad te Domini (Psalm 130)2008Capella
Ad
Motetten – SwWV 188-192
Canons – SwWV 193-200
193Canon a 3 (Ave Maris Stella) [Breitkopf III/17]2007Bert
195Miserere mei (Psalm 51)2008Capella
196Canon über “O Mensch, bewein”
[Musica pro Organo I, blz. 21]
2012Ad
Chansons – SwWV 201-218
Rimes Françoises et Italiennes (1612) – SwWV 219-245
223Voicy du gay Printemps à 22010Marjolein
Jurriaan
Ad
224Marchans qui traversez à 22007Bert
225Liquide perle Amor à 22007Bert
226Io mi son giovinetta à 22010Marjolein
Jurriaan
Ad
229Garrula rondinella à 22007Ad
Diverse wereldlijke werken – SwWV 246-252
Werken voor luit – SwWV 332-338
332Psalm 5 [VNM III/14]2008Ad
333Psalm 23 [VNM III/15]2008Ad
334Psalm 23 [VNM III/16]2008Ad
335Courante in d [VNM III/17]2004Dijon
336Volte in g [VNM III/18]2004Dijon
337Volte in g [VNM III/19]2004Dijon
338Volte in g [VNM III/20]2008Ad
Compositions Regeln – SwWV 339
Hieruit enkele delen:
339Dubbelcanon tegen de melodie van Psalm 140
[Musica Pro Organo II, blz. 12]
2012Kees
339Canonische variaties “Veni Creator Spiritus”
[Musica Pro Organo II, blz. 14]
2012Ad